Lễ công bố có sự tham dự của ông Sultan Al Jaber, Chủ tịch COP 28; bà Inger Andersen, Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP); ông John Kerry, Đặc phái viên Tổng thống Hoa Kỳ về biến đổi khí hậu cùng đại diện của 63 quốc gia thành viên.
Đây được xem như nỗ lực chung đầu tiên trên thế giới nhằm giảm lượng khí thải khiến khí hậu nóng lên từ chính việc làm mát của con người, bao gồm việc làm lạnh cho thực phẩm, thuốc men và điều hòa không khí.
Mỗi năm, gần 1/3 dân số thế giới phải hứng chịu những đợt nắng nóng chết người kéo dài hơn 20 ngày. Các hoạt động làm mát giúp giảm các vấn đề sức khỏe do nắng nóng, đồng thời, đóng vai trò thiết yếu trong một số lĩnh vực quan trọng khác như bảo quản, phân phối thực phẩm hay phân phối vắc xin. Tuy nhiên, hoạt động làm mát thông thường, chẳng hạn như sử dụng điều hòa không khí, lại gây phát thải hơn 7% khí nhà kính toàn cầu và là một trong nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu. Nếu không được quản lý, nhu cầu năng lượng để làm mát không gian sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2050, kéo theo làm tăng phát thải khí nhà kính. Con người càng làm mát thì Trái đất sẽ càng nóng lên.
Tuyên bố cam kết các quốc gia sẽ giảm ít nhất 68% lượng khí thải liên quan đến làm mát vào năm 2050 so với mức năm 2022, cùng với một loạt mục tiêu khác bao gồm thiết lập các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu vào năm 2030.
Phát biểu tại lễ công bố, bà Inger Andersen, Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) nhấn mạnh, các quốc gia phải hành động ngay để đảm bảo lĩnh vực làm mát tăng trưởng theo hướng phát thải thấp. Các giải pháp đã sẵn có, tập trung vào việc sử dụng năng lượng hiệu quả. Triển khai làm mát bền vững sẽ đem lại cơ hội ngăn chặn hiện tượng nóng lên toàn cầu, cải thiện cuộc sống của hàng trăm triệu người và tiết kiệm khoản tài chính khổng lồ.
Đại diện các quốc gia tham gia Cam kết làm mát toàn cầu. Ảnh: Reuters
Theo Đặc phái viên khí hậu Mỹ John Kerry chia sẻ tại COP28: "Chúng tôi muốn vạch ra một lộ trình để giảm lượng khí thải liên quan đến làm mát trên tất cả các lĩnh vực, giúp tăng khả năng tiếp cận với hệ thống làm mát bền vững”.
Đây được xem như một thách thức lớn khi khoảng 1,2 tỷ người cần làm mát vẫn chưa tiếp cận được nhu cầu này. Bởi vậy, công suất lắp đặt các thiết bị làm mát dự kiến sẽ tăng gấp ba vào giữa thế kỷ này, do nhiệt độ tăng cao, dân số ngày càng tăng và thu nhập tăng.
Đại biểu Yvonne Aki-Sawyerr của Sierra Leone phát biểu tại cuộc họp báo COP28: "Hãy tưởng tượng một cộng đồng khu ổ chuột, một khu định cư tạm bợ, những ngôi nhà làm bằng tôn… Khát vọng của mọi người khi nhiệt độ tăng và thu nhập tăng sẽ là… sự mát mẻ".
Và nhu cầu làm mát bằng máy điều hòa nhiệt độ đó sẽ góp phần làm tăng gấp đôi cuộc khủng hoảng khí hậu, với lượng khí thải làm mát dự kiến sẽ đạt tương đương từ 4,4 tỷ đến 6,1 tỷ tấn carbon dioxide (CO2) vào năm 2050, theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) tại COP28.
Theo ông Jürgen Fischer, chủ tịch giải pháp khí hậu tại công ty đa quốc gia Đan Mạch Danfoss chuyên về sưởi ấm và làm mát, cho biết: "Mọi người sẽ mua một chiếc máy điều hòa không khí rất rẻ được sản xuất ở đâu đó ở châu Á với giá 100 đô la và cắm điện. Điều đó sẽ khiến hệ thống năng lượng có thể sẽ quá tải và sụp đổ".
Ấn Độ, quốc gia được dự báo sẽ có nhu cầu làm mát tăng lớn nhất trong những thập kỷ tới, vẫn chưa tham gia cam kết tính đến thứ Ba. Các quan chức cấp cao Ấn Độ trước đó nói rằng họ không sẵn sàng thực hiện các mục tiêu cao hơn Nghị định thư Montreal 1992 về việc hạn chế phát thải trong làm mát.
Ít nhất 118 quốc gia cũng đang ủng hộ một cam kết khác của COP28 nhằm tăng gấp ba lần năng lượng tái tạo và tăng gấp đôi tỷ lệ sử dụng năng lượng hiệu quả vào năm 2030. Tiến trình này sẽ được theo dõi thông qua những cuộc kiểm tra tại các hội nghị về khí hậu hàng năm của Liên hợp quốc.
Cam kết làm mát toàn cầu là sáng kiến do Chủ tịch COP28 của UAE đề xuất. Các tổ chức hỗ trợ là Liên minh Tăng cường hiệu quả làm mát - UNEP và các đối tác gồm Sáng kiến năng lượng bền vững cho tất cả (SEforALL) và Cơ quan năng lượng tái tạo quốc tế (IRENA).
UNEP dự báo, việc cải thiện hiệu quả và tăng cường tiếp cận các giải pháp làm mát bền vững có thể giúp hơn 1 tỷ người thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm 3,5 nghìn tỷ USD chi phí chuyển đổi năng lượng vào năm 2030. Làm mát hiệu quả, bền vững có thể giúp các quốc gia xóa đói giảm nghèo, giảm thất thoát lương thực, cải thiện sức khỏe, quản lý nhu cầu năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Hiện nay có khoảng 38% dân số sinh sống ở khu vực đô thị. Nhu cầu sử dụng các thiết bị làm mát ở Việt Nam tăng đáng kể trong những năm gần đây.
Việc Việt Nam tham gia Cam kết làm mát toàn cầu là cơ hội để triển khai các chương trình, dự án hợp tác với các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp trong và ngoài nước về làm mát bền vững. Cụ thể như chuyển đổi sang công nghệ hiệu suất năng lượng cao, sử dụng môi chất lạnh có giá trị tiềm năng nóng lên toàn cầu thấp, áp dụng các giải pháp làm mát thụ động, làm mát dựa vào tự nhiên… phù hợp với xu thế chung của thế giới.
Điều này cũng góp phần thực hiện các điều ước quốc tế và quy định pháp luật của Việt Nam về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn. Nội dung Cam kết làm mát toàn cầu phù hợp với định hướng trong Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 và Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) cập nhật năm 2022.
HẢI ĐĂNG
