Đa phần các quốc gia phát triển trên thế giới hiện nay đều hướng sự quan tâm và ưu tiên đầu tư xây dựng các công trình có sử dụng không gian ngầm. Tại Việt Nam, ở các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và một số thành phố lớn khác, việc sử dụng không gian ngầm và xây dựng công trình ngầm đang dần hiện hữu, góp phần quan trọng trong xây dựng phát triển của đất nước.

Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến - nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng: Thống nhất về khái niệm công trình ngầm là các công trình xây dựng dưới mặt đất, như các đô thị khác trên thế giới, các công trình ngầm ở Việt Nam cũng đã được xây dựng, đó là các công trình đường ống cấp thoát nước, đường dây, cáp điện, thông tin, cáp quang, truyền thông, truyền hình và khá nhiều các công trình ngầm gắn với các công trình trên mặt đất…

PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến - nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng

Trong những năm gần đây, Việt Nam đang bùng nổ về xây dựng công trình ngầm, sử dụng không gian ngầm để xây dựng công trình ngầm. Các công trình giao thông ngầm như: tuyến tàu điện ngầm, ga tàu điện ngầm; hầm đường bộ, hầm vượt sông, Hầm cho người đi bộ; bãi đỗ xe ngầm. Các công trình hạ tầng kỹ thuật ngầm như hạ ngầm các đường dây, cáp trong các cống cáp, hào, tuy nen kỹ thuật, đường cống thoát nước có đường kính trên 3000mm dưới đường phố hay vượt qua các sông lớn, các trung tâm công cộng, thương mại dịch vụ… dười lòng đất tại các khu chung cư cao tầng ở các đô thị trung tâm như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng…

Ngoài công nghệ truyền thống, nhiều công nghệ mới đã được ứng dụng trong thiết kế, thi công xây dựng công trình ngầm, đặc biệt các công nghệ không đào, qua đó góp phần giảm thiểu các bất cập không đáng có, tránh ùn tắc giao thông, gia tăng mức độ an toàn trong quá trình thi công….

Hệ thống các văn bản quản lý từ quản lý nhà nước đến quản lý kỹ thuật, quản lý vận hành khai thác… cũng đã và đang hoàn thiện (từ Luật, nghị định, thông tư, tiêu chuẩn, quy chuẩn…); các cơ chế chính sách hỗ trợ trong đầu tư, tài chính cũng được nghiên cứu và ban hành. Trình độ năng lực của tư vấn thiết kế, thi công xây dựng, giám sát, quản lý vận hành của Việt Nam…. đã đáp ứng được khối lượng công việc…

Tuy nhiên, việc tổ chức không gian ngầm cũng đang gặp nhiều khó khăn thách thức cần phải đưa ra những hướng khắc phục như: Không gian trên mặt đất và không gian ngầm được thống nhất và đồng bộ như thế nào bắt đầu từ bước quy hoạch; Sử dụng đất đến độ sâu bao nhiêu và sâu vào lòng đất tối đa là bao nhiêu; Quan hệ giữa người sử dụng đất trên mặt đất và dưới mặt đất được quy định như thế nào; Vấn đề về sở hữu công trình ngầm, sở hữu không gian ngầm; Phạm vi bảo vệ và hành lang an toàn của công trình ngầm đặc biệt các tuyến tàu điện ngầm được xác định/quy định như thế nào; Định mức kinh tế, kỹ thuật, đơn giá, quy trình kỹ thuật cho các công trình ngầm sử dụng vốn nhà nước; Chính sách đền bù đối với chủ sở hữu công trình trên mặt đất do ảnh hưởng bởi xây dựng các công trình ngầm; Nghĩa vụ bảo vệ an toàn cho các công trình liền kề; Cơ chế, chính sách huy động khu vực tư nhân tham gia vào đầu tư xây dựng công trình ngầm; Năng lực quản lý, tư vấn thiết kế, giám sát, nhà thầu…

Từ những khó khăn, vướng mắc nêu trên, PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến đề xuất một số định hướng trong thời gian tới: Hoàn thiện các văn bản pháp lý về quản lý không gian ngầm (Xây dựng Luật về Quản lý không gian ngầm; Bổ sung nội dung quy hoạch không gian ngầm trong Luật Quy hoạch đô thị và các hướng dẫn Luật; Sửa đổi, bổ sung làm rõ hơn quản lý sử dụng đất đất dưới lòng đất trong Luật đất đai; Luật dân sự liên quan đến sở hữu tài sản; Luật đường sắt liên quan đến phạm vị bảo vệ và hành lang an toàn; Sửa đổi một số Nghị định và thông tư hướng dẫn có liên quan); Hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, định mức kinh tế kỹ thuật, quy trình kỹ thuật có liên quan đến quy hoạch, thi công xây dựng, bảo trì công trình ngầm; Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu công trình ngầm, cơ sở dữ liệu cấu trúc nền địa chất đô thị phục vụ xây dụng công trình ngầm; Xây dựng chiến lược tổng thể quản lý, khai thác sử dụng không gian ngầm; Xây dựng hoặc hoàn thiện các cơ chế, chính sách tài chính huy động các nguồn lực để đầu tư phát triển không gian ngầm; Khuyến khích ứng dụng Công nghệ số trong quản lý, vận hành khai thác các công trình ngầm; Tiếp cận và ứng dụng công nghệ mới trong thi công xây dựng công trình ngầm ưu tiên công nghệ không đào; Xây dựng chương trình đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực về quản lý nhà nước, quy hoạch không gian ngầm và xây dựng công trình ngầm; Tổ chức bộ máy thống nhất quản lý không gian ngầm đô thị.

Những ý kiến trên của PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến được nêu ra tại tọa đàm "Công trình ngầm đô thị: Quy hoạch, quản lý và công nghệ xây dựng” được Tạp chí Xây dựng phối hợp với Tập đoàn Vingroup, Công ty Bachy Soletanche Việt Nam và Công ty cổ phần FECON tổ chức trực tuyến vào sáng 12/3/2022 thu hút sự quan tâm của đông đảo giới chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học.

Tại toạ đàm nói trên, các đại biểu tham dự cũng đã nêu lên xu hướng phát triển công trình ngầm, những khó khăn thách thức và đưa ra những đề xuất giải pháp cho phát triển công trình ngầm tại Việt Nam. Trong đó, các đại biểu tham dự cũng đã được tham khảo kinh nghiệm thi công tường vây, công nghệ thi công nền đất của Công ty Bachy Soletanche Việt Nam.