Theo báo cáo của Ngân hàng thế giới về "Đánh giá công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt và chất thải công nghiệp nguy hại: Các phương án và hành động" năm 2018, ở Việt Nam có 660 bãi chôn lấp, tiếp nhận 20.200 tấn rác thải hàng ngày. Trong số 660 bãi chôn lấp, chỉ có 30% là bãi chôn lấp hợp lệ (bãi chôn lấp hợp vệ sinh đòi hỏi phải có lớp che phủ rác hàng ngày, điều thường khó gặp ở Việt Nam).
Bãi rác lộ thiên ô nhiễm và thường xuyên bốc cháy gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Ảnh: ITN
Thành phố Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh có các bãi chôn lấp rác lớn với diện tích tương ứng 85 ha và 130 ha. Tuy nhiên, chỉ có 9% bãi chôn lấp có cân trọng lượng, 36% có lớp lót đáy. Hầu hết các bãi chôn lấp không có máy đầm nén, hệ thống thu gom khí, xử lý nước rỉ rác, hoặc hệ thống quan trắc môi trường và quản lý kém, chủ yếu do thiếu kinh phí.
Các bãi chôn lấp rác lộ thiên như vậy chính là nguồn gốc của một lượng lớn methane được thải vào không khí hàng ngày. Một nghiên cứu mới đây trên 1.200 bãi chôn lấp rác ở Mỹ cho biết, mặc dù methane tồn tại trong khí quyển trong thời gian ngắn hơn so với carbon dioxide, nhưng nó có khả năng gây hiệu ứng ấm lên cao gấp 80 lần so với carbon dioxide.
Phát thải methane từ bãi chôn lấp rác không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe con người và động vật. Methane cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra hiện tượng ô nhiễm không khí và sự suy giảm chất lượng không khí.
Methane góp phần không nhỏ làm tăng cường hiệu ứng nhà kính, gây biến đổi khí hậu. Sự tăng lên không kiểm soát của phát thải methane từ bãi chôn lấp rác không được quản lý hiệu quả đang làm tăng thêm áp lực lên hệ thống môi trường và khí hậu toàn cầu.
Với sự gia tăng của dân số và tiêu dùng hàng ngày, lượng rác thải được sinh ra tăng lên, tạo ra áp lực lớn cho việc xử lý và xử lý chất thải một cách hiệu quả. Để giảm thiểu phát thải methane từ bãi chôn lấp rác, cần phải có các biện pháp giảm thiểu phát sinh rác thải, phân loại để tận dụng rác tái chế, giảm thiểu rác hữu cơ tại các bãi chôn lấp, thu gom và xử lý methane hiệu quả, tận dụng làm nguồn năng lượng để giảm bớt tác động tiêu cực lên môi trường.
Ngoài vấn đề phát thải khí methane, các bãi chôn lấp rác lộ thiên còn tác động đến nhiều vấn đề môi trường và xã hội khác. Ô nhiễm môi trường nơi có bãi chôn lấp rác có thể ở nhiều hình thức như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước ngầm, ô nhiễm tầng ngậm nước, ô nhiễm đất và thường là nơi trú ẩn, sinh sống của các sinh vật trung gian truyền bệnh như chuột, ruồi, muỗi, làm lây lan nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Việc chất thải không được che phủ và có quá nhiều bãi chôn lấp/bãi rác nhỏ tại các địa điểm không phù hợp cùng với rác thải vứt bừa bãi của các hộ gia đình và tái chế không đúng cách tại các làng nghề là nguyên nhân làm chất thải nhựa bị gió thổi bay khắp các cánh đồng, rơi vào kênh rạch, sông và trôi ra các bãi biển. Các chuyên gia môi trường đánh giá, việc thu gom rác thải về bãi chôn lấp tập trung không hợp vệ sinh thực tế là di chuyển ô nhiễm riêng lẻ về một chỗ ô nhiễm lớn hơn.
Trong tổng thể, việc giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường từ các bãi chôn lấp rác lộ thiên đòi hỏi sự chú trọng và các biện pháp cụ thể từ cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Chỉ khi có sự hợp tác và cam kết từ tất cả các bên liên quan, chúng ta mới có thể giảm thiểu được ảnh hưởng của bãi chôn lấp rác lộ thiên đến môi trường và khí hậu.
TÙNG LÂM
