Tại Hội nghị Chiếu sáng toàn quốc năm 2022 do Hội Chiếu sáng Việt Nam tổ chức ngày 14/6/2022 tại Hà Nội, đại diện Công ty CP Chiếu sáng công cộng TPHCM đã có bài tham luận "Thực trang quy hoạch và phát triển hệ thống chiếu sáng khi chưa có quy hoạch riêng về chiếu sáng đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh". Dưới đây chúng tôi xin được dẫn lại để quý độc giả theo dõi.

Chúng ta biết rằng, hệ thống chiếu sáng đô thị là một phần không thể thiếu của  cấu trúc đô thị ngày nay, nó có vai trò quan trọng đối với đời sống con người. Chiếu  sáng đô thị không chỉ đáp ứng nhu cầu an toàn giao thông, an ninh trật tự, mà còn tạo  ra sự hấp dẫn của không gian đô thị về đêm, khuyến khích người dân hăng hái tham gia  mở rộng nhiều hoạt động kinh tế nhằm khai thác tiềm năng lợi thế đặc trưng của từng  đô thị. 

Ánh sáng tác động tích cực đến tổng thể kiến trúc của các thành phố, cũng cố các  nguyên tắc thiết kế đô thị, nâng cao giao tiếp văn hóa, khuyến khích giao tiếp xã hội, cải thiện hình ảnh đô thị, làm thay đổi sâu sắc tập quán sinh hoạt của người dân. 

Sự phát triển nhanh chóng của hệ thống chiếu sáng đô thị những năm gần đây đã  đạt được nhiều thành tựu nổi bật như: hầu hết các tuyến đường chính của thành phố Hồ Chí Minh đã được chiếu sáng bằng các bộ đèn HPS hiệu suất cao, đèn hai cấp công  suất, đèn LED, đảm bảo an toàn giao thông, an ninh đô thị. Nhiều công trình kiến trúc  được chiếu sáng mặt ngoài lộng lẫy, làm đẹp thêm cho thành phố về đêm, thể hiện tính  hiện đại, văn minh đô thị, góp phần vào sự phát triển chung của thành phố. 

Mặc dù có nhiều thuận lợi, nhưng việc quản lý hệ thống chiếu sáng đô thị còn  nhiều khó khăn thách thức, ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống chiếu sáng đô thị,  trong đó có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan. 

Tình hình chung cả nước hiện nay đa phần chưa lập quy hoạch chiếu sáng đô thị được duyệt, chỉ có khoảng 3 đô thị (Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ) lập quy hoạch chiếu  sáng hoặc chỉ có nội dung quy hoạch chiếu sáng trong đồ án quy hoạch đô thị. Cũng chính vì như vậy nên không có kế hoạch đầu tư trung hạn, dài hạn để có danh mục đầu  tư, nguồn vốn đầu tư mà chỉ có kế hoạch hàng năm, vì thế không chủ động được triển  khai thực hiện các công trình chiếu sáng công cộng, chỉ giải quyết được yêu cầu sử dụng tạm thời, chưa mang tính chiến lược, lâu dài và bền vững. 

Cơ chế chính sách còn nhiều bất cập, chưa thống nhất, không đồng bộ, đầu tư  phát triển lĩnh vực chiếu sáng đô thị còn manh mún và thực tế nhiều dự án, công trình  chiếu sáng đô thị chủ yếu vẫn chỉ được đầu tư từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước. Có  một số nơi đã thực hiện thu hút các tổ chức, cá nhân và các thành phần kinh tế tham gia  để tham gia đầu tư lĩnh vực chiếu sáng đô thị nhưng chưa hiệu quả, chưa đồng bộ, thiếu  tính thẩm mỹ, thiếu kiểm soát có nguy cơ ô nhiễm ánh sáng. 

Thành phố Hồ Chí Minh với đặc thù là thành phố đông dân nhất Việt Nam, là  trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, dịch vụ du lịch,… là thành phố đang được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Hệ thống chiếu sáng đô thị được các cấp chính quyền thành phố quan tâm đầu tư với yêu cầu kỹ thuật, quản  lý, kinh tế đặt ra là hiện đại, tiên tiến, chính xác, nhanh chóng, ổn định, an toàn và hiệu quả… 

Hệ thống chiếu sáng đô thị hiện nay chỉ mới đáp ứng cơ bản về đảm bảo an toàn  giao thông. Chiếu sáng đô thị còn phải đảm bảo an ninh trật tự xã hội, còn phải mang  tính nghệ thuật cao. Chiếu sáng đô thị phải được bố trí phù hợp khiến người dân cảm  thấy an tâm, an toàn khi đi lại khi trời tối. Nó kích thích mọi người rời khỏi nhà để hoạt  động cộng đồng ngoài trời hoặc sử dụng phương tiện công cộng vào ban đêm, một tiềm  năng rất lớn để phát triển thương mại, du lịch cho thành phố. 

Nhận thấy tầm quan trọng của chiếu sáng đô thị đối với cuộc sống con người và  sự phát triển của thành phố, chính quyền Thành phố, các ngành chức năng nghiên cứu và phân tích những vấn đề căn cơ cần giải quyết, đề xuất các giải pháp đột phá về thu  hút các nguồn lực xã hội tham gia vào việc đầu tư, duy trì và phát triển hệ thống chiếu  sáng đô thị một cách có chiến lược, góp phần nâng cao chất lượng sống cửa người dân. 

Do đó, Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng Chương trình phát triển hệ thống chiếu sáng đô thị Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ 2020 - 2030, để định hướng phát triển hệ thống chiếu sáng đô thị của Thành phố, góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh  doanh, phát triển kinh tế xã hội của Thành phố. 

Xây dựng hệ thống chiếu sáng đô thị thông minh, hoạt động, chiếu sáng đô thị đảm bảo đầy đủ các yêu cầu định lượng, chất lượng chiếu sáng và có thể điều khiển  được, ngoài ra còn được kết nối với các hệ thống thông minh khác nhằm đảm bảo một  số yêu cầu đặt ra của không gian được chiếu sáng, đảm bảo cho đô thị sử dụng năng  lượng tiết kiệm, hiệu quả và phát triển bền vững. Đảm bảo cung cấp chất lượng ánh sáng tốt hơn, an toàn giao thông được cải thiện mà còn tiết kiệm chi phí điện năng, giảm  thải khí CO2 gây hiệu ứng nhà kính, góp phần bảo vệ môi trường, xây dựng đô thị văn  minh, hiện đại. Hệ thống chiếu sáng đô thị hiện hữu và xây dựng mới phải được cải tạo và xây dựng theo hướng chiếu sáng thông minh được quản lý và điều hành từ Trung  tâm điều khiển chiếu sáng đô thị Thành phố. Chiếu sáng thông minh của thành phố phải có những tính năng chủ yếu sau: Có khả năng kết nối đồng bộ để quản lý, giám sát, điều  khiển từ xa tất cả các thiết bị chiếu sáng như Chiếu sáng các công trình giao thông đô thị, Chiếu sáng không gian công cộng trong đô thị, Chiếu sáng mặt ngoài các công trình  trong đô thị, Chiếu sáng khuôn viên công trình do các tổ chức, cá nhân sở hữu, quản lý  và sử dụng, Chiếu sáng trang trí và chiếu sáng khu vực phục vụ lễ hội khi có yêu cầu của thành phố. Có khả năng tích hợp các cảm biến liên quan đến chiếu sáng và các lĩnh vực khác để thu thập các thông tin trong thành phố. Có khả năng tương tác với các nền  tảng thông minh khác của đô thị thông minh. Đảm bảo vận hành ổn định, hiệu quả trong  quản lý, tiết giảm năng lượng,đảm bảo cung cấp ánh sáng đúng, đủ cho địa điểm và thời gian phù hợp, làm tăng mức độ an toàn cho người dân thành phố. Giúp người dân  cảm thấy an toàn và tự hào khi được sống trong lòng thành phố.

Chuyển đổi sang bộ đèn chiếu sáng thông minh để tiết giảm năng lượng, nâng  cao chất lượng chiếu sáng, đảm bảo an toàn giao thông, mỹ quan đô thị. Ưu tiên cho  các tuyến đường trục chính đô thị, khu vực. 

Chỉnh trang hạ ngầm lưới đèn chiếu sáng đồng bộ với các hạ tầng khác để đảm  bảo mỹ quan đô thị. 

Chuyển đổi hệ thống chiếu sáng ngõ hẻm theo chuẩn chung của thành phố để đảm bảo đảm an ninh, trật tự, văn minh tại khu vực dân cư. 

Hình thành các trục đường chiếu sáng mang đậm bản sắc văn hóa, lịch sử thành  phốnhằm thúc đẩy vui chơi giải trí, giao lưu văn hóa đặc biệt là các hoạt động kinh tế về đêm như trục đường chiếu sáng kết nối các chợ truyền thống, trục đường chiếu sáng kết nối các di tích văn hóa kiến trúc lịch sử, trục đường chiếu sáng trên các kênh rạch, sông Sài Gòn. 

Chiếu sáng các công trình giao thông đô thị: Bảo đảm các chức năng về chiếu  sáng, định vị, dẫn hướng cho các đối tượng tham gia giao thông hoạt động an toàn về ban đêm, các chỉ tiêu định lượng, chất lượng chiếu sáng bảo đảm quy chuẩn kỹ thuật  về chiếu sáng đô thị quy định cho từng loại công trình giao thông.Xây dựng mới, nâng  cấp, cải tạo các công trình giao thông phải được xây dựng đồng bộ với các công trình  chiếu sáng đô thị.Phù hợp yêu cầu của quy hoạch đô thị, quy hoạch chiếu sáng đô thị, có tính thẩm mỹ, phù hợp với không gian kiến trúc và cảnh quan môi trường xung quanh.Bảo đảm quy chuẩn kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu chỉ dẫn và khả năng phát hiện kịp  thời chướng ngại vật trong hầm, bảo đảm an toàn, phòng, chống cháy nổ và có nguồn  sáng dự phòng. Điều khiển thông minh tiết giảm ánh sáng theo lưu lượng hoặc theo nhu  cầu để giảm mức tiêu thụ năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm ánh sáng vào ban đêm ảnh  hưởng đến sức khỏe con người, đặc biệt là ánh sáng chiếu trực tiếp vào nhà dân (Light  trespass) và độ chói lóa (Direct glare). 

Đối với chiếu sáng không gian công cộng trong đô thị: Các khu vực vui chơi  công cộng, các quảng trường, công viên, vườn hoaviệc chiếu sáng phải đảm bảo độ rọi  ngang trung bình theo quy định. Phải hài hòa giữa các yếu tố cảnh quan như cây xanh, thảm cỏ, bồn hoa, mặt nước với các công trình kiến trúc, tượng đài, đài phun nước và các công trình khác. Sử dụng ánh sáng dịu để tạo nét đẹp về đêm nhưng vẫn đảm bảo  độ sáng cho phép. Sử dụng đèn ánh sáng vàng theo tiêu chuẩn kết hợp với đèn hắt viền  chân. Đảm bảo các yếu tố trang trí, mỹ quan và phù hợp với không gian kiến trúc và cảnh quan môi trường xung quanh. Sử dụng chiếu sáng thông minh, chỉ hoạt động khi  có người tham quan, vui chơi tại công viên; Các bờ sông, đặc biệt là sông Sài Gòn, phải  được thiết kế hệ thống chiếu sáng trang trí, tạo sự lung linh huyền ảo về đêm, bổ sung  thêm điểm du lịch, thưởng ngoạn về đêm cho khách du lịch khi đến Thành phố.  

Đối với chiếu sáng mặt ngoài các công trình trong đô thị: Đối với chiếu sáng các  công trình kiến trúc, xây dựng: Các tòa nhà cao cấp 1 hoặc cấp đặc biệt, cầu bắt qua  sông Sài Gòn phải được thiết kế hệ thống chiếu sáng kiến trúc hài hòa với chiếu sáng  khu vực; Đối với chiếu sáng các công trình di tích lịch sử, văn hóa, thể thao:Phải được xem xét lựa chọn để thực hiện chiếu sáng mỹ thuật mặt ngoài của từng công trình (theo  danh sách công trình xếp hạng di tích). Phương án chiếu sáng mỹ thuật phải đảm bảo  việc tôn tạo vẻ đẹp kiến trúc tổng thể của tòa nhà bao gồm cả chiếu sáng cây xanh và chiếu sáng lối đi của tòa nhà. Chiếu sáng phải khắc họa chi tiết đặc thù của từng công  trình, tập trung chiếu sáng cho các cột, hoa văn phù điêu đắp nổi, vòm cửa, mái ngói,  đường viền… tạo sự nổi bật các đối tượng này về đêm. Tạo ra các điểm nhấn và độ sâu  kiến trúc công trình, làm nổi bật nhưng hài hòa, không tách biệt tòa nhà so với môi  trường xung quanh. Tạo sự tương phản sáng tối và tương phản màu sắc tự nhiên, đồng  thời tạo ra nét hài hòa cho toàn thể khu vực công trình được chiếu sáng. Chế độ hoạt  động phải thiết lập nhiều kịch bản như: ngày bình thường, ngày cuối tuần, ngày lễ hội. 

Chiếu sáng khuôn viên công trình do các tổ chức, cá nhân sở hữu, quản lý và sử dụng:phải được thiết kế hệ thống chiếu sáng kiến trúc hài hòa với chiếu sáng khu vực. Chiếu sáng quảng cáo, trang trí và chiếu sáng khu vực phục vụ lễ hội: Đối với hệ thống chiếu sáng quảng cáo: không được có độ chói quá lớn theo hướng nhìn của các  phương tiện giao thông cơ giới, gây hiện tượng chói lóa, làm mất an toàn giao thông. Không sử dụng đèn có ánh sáng lòe lẹt, phản cảm, vị trí đặt để cùng tầm cao với hướng nhìn. Chiếu sáng phương tiện quảng cáo ngoài trời phải phù hợp với khu vực được chiếu sáng, đảm bảo an toàn, phòng chống cháy nổ, không được làm ảnh hưởng đến các hoạt động giao thông và các hoạt động khác của đô thị. Phù hợp theo Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia về Xây dựng và lắp đặt phương tiện quảng cáo ngoài trời; Đối với hệ thống chiếu sáng khu vực phục vụ lễ hội:Lễ hội sự kiện là mang tính rực rỡ đầy sắc màu, có chủ đề, do đó chiếu sáng lễ hội phải tạo vẻ rực rỡ muôn màu nơi không gian chiếu sáng. Bên cạnh đó phải chú trọng việc chiếu sáng đảm bảo an ninh trật tự tại khu vực lễ hội. Chiếu sáng lễ hội thực hiện trong một thời gian ngắn do đó phương án chiếu sáng phải thuận tiện trong quá trình thi công, lắp đặt và tháo dỡ.