Khủng hoảng khí hậu hiện nay chứng tỏ thói “nghiện” sử dụng đồ nhựa của chúng ta

Thực trạng

Khủng hoảng khí hậu hiện nay chứng tỏ thói “nghiện” sử dụng đồ nhựa của chúng ta

Cập nhật: Thứ ba, 3/1/2023 | 6:18:06 PM

QLMT - Sự tiện lợi của nhựa khiến chúng được chúng ta sử dụng một cách tràn lan và mất kiểm soát. Điều này tác động không nhỏ tới môi trường và khí hậu của nhân loại.

Nhựa là một vật liệu kỳ diệu, được định hình và sử dụng phổ biến trong cuộc sống của chúng ta trong mọi thứ, từ đầu lọc thuốc lá đến ống tiêm y tế cho đến xe hơi. Nó nằm trong đồ chơi của trẻ em; nó giữ cho thực phẩm của chúng ta tươi và nó làm cho quần áo của chúng ta co giãn….

Thực trạng đáng báo động

Trong những năm 1950, thế giới sản xuất 2 triệu tấn chất này hàng năm, theo Chương trình môi trường của Liên Hợp Quốc. Hiện tại số lượng đã tăng lên hơn 400 triệu tấn. Nếu sản xuất hiện tại vẫn đi đúng hướng, sản lượng nhựa hàng năm có thể đạt 1,1 tỷ tấn vào năm 2050.

Sự tiện lợi của nhựa đi kèm với chi phí môi trường khủng khiếp. Một số trong số đó có thể nhìn thấy: Ở Accra, Ghana, nơi thấy được rõ nhất cuộc khủng hoảng nhựa, những đống rác chất đống trên bãi biển và làm tắc nghẽn các dòng suối , trong khi ở Bangkok, những người sống gần các nhà máy làm tan chảy nhựa cho rằng khói cay và các vấn đề về sức khỏe . Nhưng cũng có một con số vô hình và tai hại không kém. Nhựa góp phần đáng kể vào lượng khí thải gây ra biến đổi khí hậu khi thế giới đấu tranh để hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5C. Hành tinh này đã ấm hơn 1,2 độ C so với trước khi công nghiệp hóa.

Khí thải toàn cầu của nhựa đang trên đà tăng lên đáng kể. Phần lớn lượng khí thải do nhựa sẽ tiếp tục đến từ quá trình sản xuất, nhưng nhiều vật liệu cũng sẽ bị đốt cháy

Theo Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế, nhựa chịu trách nhiệm cho 1,8 tỷ tấn khí thải nhà kính vào năm 2019. Đó là 3,4% tổng lượng toàn cầu, nhiều hơn tỷ lệ phần trăm CO 2 do ngành hàng không đóng góp hoặc lượng khí thải từ tất cả các loại gạo được trồng trên toàn thế giới. Và thị phần của nhựa sẽ tăng lên trong những năm tới. Các nhà nghiên cứu dự đoán rằng lượng khí thải từ nhựa sẽ vượt quá 2,5 tỷ tấn vào năm 2050 nếu tốc độ tăng trưởng và phương thức sản xuất hiện tại vẫn tiếp tục.

Sản xuất tất cả các loại nhựa đòi hỏi nhiều loại hóa chất phụ gia, nhưng trong khi mỗi sản phẩm có công thức đặc biệt riêng, thì cuối cùng tất cả chúng đều có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch. Qua mọi giai đoạn của vòng đời, chúng phát ra ô nhiễm làm hành tinh nóng lên.

Hoa Kỳ đã trở thành một trung tâm sản xuất nhựa toàn cầu cũng như là một trong những thị trường lớn nhất cho các mặt hàng nhựa.

Kể từ năm 1995, lượng khí thải carbon toàn cầu của ngành nhựa ước tính đã tăng gấp đôi, phần lớn là do quá trình sản xuất của các quốc gia sử dụng nhiều than hơn, chẳng hạn như Ấn Độ, Trung Quốc và Indonesia.

Trong nỗ lực chế ngự sự nóng lên toàn cầu, các quốc gia đang chạy đua để khử cacbon cho các tòa nhà, sản xuất điện và nông nghiệp. Nhưng khi các ngành công nghiệp khác thải ra ít ô nhiễm carbon hơn, thì nhựa lại đi theo hướng ngược lại.

Sản xuất nhựa sẽ tiếp tục tăng trưởng bùng nổ. Các công ty dầu mỏ lớn đã nói rõ ràng rằng họ hy vọng nó sẽ giúp bù đắp cho doanh thu giảm từ việc bán nhiên liệu khi các quốc gia chuyển sang năng lượng sạch.

Việc ước tính sản lượng nhựa toàn cầu sẽ tăng bao nhiêu trong tương lai là điều khó khăn vì nó dựa trên các con số do ngành cung cấp. OECD cho biết nó có thể tăng gấp ba lần vào năm 2060 lên 1,2 tỷ tấn. Nhưng có một điều chắc chắn: Khi sản xuất tăng lên, lượng khí thải carbon của ngành cũng tăng theo.

Cơ sở hạ tầng ở Mỹ ngày càng phát triển. Hiện có 201 nhà máy đang hoạt động hỗ trợ sản xuất nhựa. Nhưng 36 dự án khác - một số mới, một số mở rộng của các nhà máy hiện tại - đang được cấp phép hoặc xây dựng và sẽ hoàn thành vào năm 2029, theo tổ chức Nghiên cứu vật liệu. Nếu tất cả đều đi vào hoạt động đầy đủ, chúng sẽ có khả năng tạo thêm ít nhất 94 triệu tấn khí thải so với những gì đang xảy ra hiện nay.

Ngay cả sau khi thải bỏ, nhựa vẫn tiếp tục phát thải

Khí thải nhà kính của nhựa không kết thúc sau khi sản phẩm được tạo ra. Nhiều hơn nữa sau khi xử lý, thông qua đốt và thoát khí.

Trung tâm Luật môi trường quốc tế (CIEL), một tổ chức nghiên cứu và vận động phi lợi nhuận có trụ sở tại Hoa Kỳ, ước tính rằng vào năm 2015, thế giới chỉ tái chế được 20% chất thải bao bì nhựa và đốt cháy cùng một lượng. Ba mươi mốt phần trăm trong số đó đã được đưa đến các bãi chôn lấp và phần còn lại không được tính đến.

Và bao bì chỉ chiếm 40% chất thải nhựa. CIEL cho biết, để hiểu được tác động của dòng chất thải nhựa rộng hơn, lượng khí thải từ hoạt động đốt nhựa chỉ riêng ở Hoa Kỳ vào năm 2015 là 5,9 triệu tấn CO2 . Điều đó gần tương đương với 1,3 triệu phương tiện chở khách được lái trong một năm hoặc 675 triệu gallon xăng được tiêu thụ.

Nhựa được chôn lấp lành tính hơn từ góc độ phát thải, nhưng chúng ăn mòn đất rất cần thiết cho những thứ khác. Mặc dù tái chế nhựa cũng giải phóng khí nhà kính, CIEL nhận thấy đây là một hoạt động tích cực vì nó tiết kiệm được từ việc sử dụng vật liệu nguyên chất.

Phần còn lại của nhựa kết thúc trong môi trường, nơi nó hầu như không phân huỷ. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Hawaii đã phát hiện ra rằng polyetylen mật độ thấp - một trong những loại nhựa phổ biến nhất - giải phóng khí mê-tan khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Khí mê-tan mạnh gấp 80 lần CO2 trong hai thập kỷ đầu sau khi thải ra.

Nhựa không phân hủy sinh học như vật liệu tự nhiên. Khi nhựa phân hủy trong môi trường, nó tạo ra khí thải tăng theo cấp số nhân.

Cuối cùng, nhựa có thể gây hại cho khí hậu theo một cách khác. Khoa học về hạt vi nhựa vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, nhưng mỗi năm chúng ta lại tìm hiểu thêm một chút về cách những mảnh hóa chất nhỏ bé này xâm nhập vào thế giới và cơ thể của chúng ta. Chúng đã được tìm thấy trong máu người và trong sữa mẹ. Một số nhà nghiên cứu cũng đã phát hiện ra rằng chúng có thể phá vỡ các vi sinh vật ăn CO2 và làm giảm khả năng tự nhiên của hành tinh trong việc cô lập carbon và tự chữa lành.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet)

Không có thỏa thuận rõ ràng về giải pháp

Ngành công nghiệp, chính phủ, học giả và các nhà hoạt động đã đưa ra các đề xuất giải quyết khủng hoảng nhựa, nhưng họ không thống nhất được về cách hành động. Vào tháng 12, Liên Hợp Quốc đã tổ chức vòng đàm phán đầu tiên để thương lượng một hiệp ước nhựa toàn cầu. Các quốc gia bị chia rẽ về cách tiếp cận tốt nhất, với Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út - các nhà sản xuất hóa dầu lớn - ủng hộ các cam kết dựa trên quốc gia trong khi các thành viên Liên minh Châu Âu và các quốc gia khác tranh luận về các biện pháp kiểm soát bắt buộc đối với sản xuất nhựa nguyên chất.

Nhiều ngành công nghiệp hiện cũng đang thúc đẩy tái chế nhựa. Ví dụ: Công ty Coca-Cola đã hứa rằng 50% số chai của họ sẽ được làm bằng nhựa tái chế vào năm 2030. Nhưng đã có một lịch sử lâu dài về việc các công ty đưa ra các cam kết và không thực hiện chúng. Một cuộc điều tra gần đây của Bloomberg Green đã phát hiện ra rằng một chiến dịch nổi tiếng nhằm chống ô nhiễm nhựa do chính các nhà sản xuất nhựa hỗ trợ đã đạt được chưa đến 1% mục tiêu tái chế . Chỉ có khoảng 9% nhựa trên toàn thế giới được tái chế. Ngay cả ở những quốc gia có dòng chất thải tiên tiến như Mỹ, một phần nhỏ nhựa được thu hồi để tái chế. Ở các nước đang phát triển, tỷ lệ phần trăm quá nhỏ để đếm.

Nhiều nhà hoạt động cho rằng giải pháp thực sự duy nhất là cắt giảm mạnh lượng nhựa sản xuất. Các chính phủ đang tăng cường cấm một số loại nhựa sử dụng một lần như bang California (Mỹ), Kenya, Ấn Độ và Thái Lan đã làm. Tuy nhiên, những lệnh cấm này là những con đập nhỏ chống lại cơn sóng thần nhựa mới.

Một giải pháp khác được các nhà hoạch định chính sách ở Hoa Kỳ ủng hộ là luật trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, yêu cầu các nhà sản xuất chịu trách nhiệm về thế hệ sau của sản phẩm của họ thông qua một khoản phí hoặc quy định hoặc cả hai. Maine và Oregon là hai tiểu bang gần đây đã thông qua luật như vậy.

Đổi mới vật liệu và công nghệ cung cấp một con đường khác về phía trước. Nhưng nhựa làm từ thực vật vẫn là một ngành công nghiệp mới phát triển và bất chấp tên gọi, nhiều loại nhựa trong số đó là nguyên liệu thực vật như đường hoặc ngô được trộn với 70% nhiên liệu hóa thạch, vì vậy chúng gây ra các vấn đề ô nhiễm giống như nhựa thông thường.

Các nhà phân tích tại BloombergNEF, một nhóm nghiên cứu năng lượng sạch, cho biết hy vọng tốt nhất để khử cacbon cho nhựa là đầu tư vào các cải tiến trong chuỗi cung ứng, từ thiết kế sản phẩm tiêu dùng yêu cầu ít nhựa hơn đến điện khí hóa các nhà máy nhựa.

Vĩnh Hải

Khủng hoảng khí hậu sử dụng đồ nhựa ô nhiễm môi trường