Việc tìm các giải pháp hợp lý trong công tác thoát nước nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu đang dần trở nên cấp thiết.

Theo PGS.TS Mai Thị Liên Hương - Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật ,Bộ Xây dựng , những năm gần đây biến đổi khí hậu (BĐKH) và nước biển dâng diễn biến phức tạp, khó lường và cực đoan hơn. Mưa lớn hoặc mưa lớn kèm theo triều cường dẫn đến tình trạng ngập úng thường xuyên xảy ra tại các đô thị Việt Nam gây nhiều tổn thất về người, môi trường, xã hội và kinh tế. Đồng thời, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nhiều của BĐKH và nước biển dâng.

Bên cạnh đó, những năm gần đây, tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng với việc hình thành nhiều khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn tập trung, kéo theo việc bê tông hóa, giảm diện tích thấm, ao hồ, kênh rạch mang nhiệm vụ trữ nước, tiêu thoát nước. Việc quản lý cao độ nền của đô thị chưa được thật sự chặt chẽ và quyết liệt. Hệ thống thu gom nước mưa của các đô thị được xây dựng nhiều năm và đã xuống cấp, kích thước cống được tính toán chưa bao gồm ảnh hưởng của BĐKH.

Trong thời gian qua, hiệu quả của chính sách về phát triển đô thị, thoát nước, phòng chống ngập úng, bảo vệ môi trường và ứng phó với BĐKH của Việt Nam đã có những thành tựu và cải thiện nhiều về nội dung, là cơ sở cho các hoạt động của địa phương, doanh nghiệp, cá nhân triển khai các hoạt động đầu tư các dự án thoát nước và xử lý nước thải theo hướng tiếp cận cập nhật thêm các biện pháp ứng phó và thích ứng với BĐKH. Tuy nhiên, vẫn cần các giải pháp hay và hiệu quả nhằm rút ngắn thời gian thực hiện, tối ưu trong đầu tư xây dựng, đạt được nhiều mục tiêu cùng lúc.

Cũng theo PGS.TS Mai Thị Liên Hương, việc nghiên cứu các chính sách và khuyến khích và các giải pháp thoát nước thích ứng với BĐKH trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết.

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, từ đầu mùa mưa 2022 đến nay, trên địa bàn thành phố đã có gần 10 trận mưa cường độ lớn, lượng mưa trên 100mm, thậm chí có nơi lên tới 180mm/giờ, vượt công suất thiết kế của hệ thống cống thoát nước (70mm/giờ) và 310mm/2 ngày đối với toàn bộ hệ thống, dẫn đến úng ngập xảy ra tại nhiều khu vực, nhất là tại các khu vực trũng thấp, xa nguồn xả.

Còn tại Hải Phòng, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Thoát nước Hải Phòng Phạm Quang Quỳnh cho hay, hệ thống thoát nước đô thị của Hải Phòng xây dựng đã lâu, được tính toán đáp ứng với lượng mưa trung bình 20mm/giờ, 87mm/3 giờ, chưa tính đến biến đổi khí hậu. Gần đây, lượng mưa trên 100mm xuất hiện thường xuyên hơn, cộng với triều cường và lũ, trong khi cốt nền hiện trạng của thành phố tương đối thấp, vì vậy úng ngập xảy ra thường xuyên hơn khi mưa lớn.

Tại Kiên Giang, Giám đốc Sở Xây dựng Hà Văn Thanh Khương chia sẻ, Kiên Giang chịu ảnh hưởng lớn của biến đổi khí hậu với triều cường, xâm nhập mặn. Đặc biệt, đối với thành phố Phú Quốc, từ một làng chài, 15-18 năm nay đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, với tỷ lệ đô thị hóa đạt 54%, song hạ tầng kỹ thuật chưa được quan tâm đầu tư. Hậu quả là, Phú Quốc đã hứng chịu đợt ngập lụt kéo dài tới 4 ngày (năm 2019), ảnh hưởng lớn đến đời sống, sinh hoạt của người dân...

Theo GS.TS Nguyễn Việt Anh, Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật, Môi trường -Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, hiện nhiều quốc gia vẫn đang sử dụng các biện pháp công trình, kỹ thuật như đầu tư xây dựng tường ngăn lũ, đắp đê hoặc xây dựng hệ thống thoát nước. Tuy nhiên, giải pháp này còn tiềm ẩn những rủi ro khi hệ thống không đủ sức chống chịu với lũ lụt, nhất là khi lũ lụt nghiêm trọng xảy ra. Do đó, không thể sử dụng một giải pháp đơn lẻ mà phải tích hợp các giải pháp mang tính liên vùng đến các giải pháp chi tiết cho từng dự án phát triển đô thị. Từ các giải pháp cứng gồm kỹ thuật công trình: Bơm, đê, cốt nền, hồ điều tiết, đến các giải pháp mềm như bảo vệ rừng, tuyên truyền nâng cao ý thức người dân và cả các giải pháp triệt thoái đô thị tại các khu vực chịu ảnh hưởng quá lớn của ngập úng, biến đổi khí hậu và nước biển dâng...

Trưởng phòng Quản lý thoát nước và xử lý nước thải (Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng) Lương Ngọc Khánh cho hay, Bộ đang đề xuất 2 nhóm giải pháp. Trong ngắn hạn, cần có phương án xử lý tại các tuyến đường dự báo khả năng xuất hiện ngập; thực hiện duy tu, sửa chữa hệ thống thoát nước; kiểm tra, rà soát vận hành các cống kiểm soát triều và trạm bơm thoát nước để tăng khả năng thoát nước... Về lâu dài, cần quy hoạch đô thị, công trình không được tạo ra vùng ngập úng cục bộ; tập trung nguồn lực xây dựng đồng bộ hệ thống các công trình thoát nước theo quy hoạch, kế hoạch; các đô thị cần tăng diện tích và dung lượng chứa nước, hồ điều hòa, cập nhật danh mục hồ, ao, đầm, phá không được san lấp vào quy hoạch; ứng dụng công nghệ thông tin trong điều hành công trình thoát nước.

PGS.TS Nguyễn Đức Khiển