Tại Việt Nam, tình hình buôn bán trái phép các loài động thực vật hoang dã trong những năm gần đây vẫn diễn ra khá sôi động và phức tạp. Số liệu mới nhất do Cơ quan điều tra Môi trường (EIA) công bố năm 2019 cho thấy, khoảng 15 năm gần đây, trong số các vụ bắt giữ buôn bán động vật hoang dã tại Việt Nam hoặc liên quan đến Việt Nam có ít nhất 105,72 tấn ngà voi (khoảng 15.779 cá thể voi); 1,69 tấn sừng tê giác (khoảng 610 cá thể tê giác); da, xương từ ít nhất 228 cá thể hổ, 65.510 cá thể tê tê.

Rầm rộ mua bán

Ngày 8-11, Công an Q.Phú Nhuận cho biết đã tạm giữ Lý Hải Thọ (SN 1992, ngụ P7, Q.Phú Nhuận) để tiếp tục điều tra, làm rõ về hành vi "vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm".

Phải nói trong những năm trở lại đây, bảo vệ động vật hoang dã (ĐVHD) là một trong những vấn đề được Nhà nước đặc biệt quan tâm. Bởi có một thực trạng đáng buồn là nhu cầu sử dụng ĐVHD hoặc các sản phẩm từ ĐVHD (nhất là những ĐVHD thuộc danh mục loài nguy cấp, quý hiếm) ngày càng tăng nên dẫn đến hành vi săn bắt, mua bán trái phép ĐVHD ngày càng nhiều. Điều này gây suy giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng hệ sinh thái rừng, trực tiếp tác động đến cuộc sống nhân dân.

Tình trạng mua bán chim diễn ra phổ biến ở các tỉnh ĐBSCL

Nhằm thực hiện chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 23-7-2020 của Thủ tướng chính phủ về một số giải pháp cấp bách quản lý ĐVHD phải đặt dưới sự lãnh đạo, điều hành chặt chẽ, toàn diện của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, các ngành, người đứng đầu và phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị; là nhiệm vụ thường xuyên và là yếu tố đảm bảo thực hiện thành công trong việc bảo tồn, bảo vệ và phát triển bền vững các loài ĐVHD, Công an Q.Phú Nhuận đã đưa công tác đấu tranh, phòng ngừa và quản lý, nuôi nhốt, vận chuyển, buôn bán, sử dụng ĐVHD vào chương trình công tác của năm.

Bên cạnh việc thường xuyên tuyên truyền phổ biến pháp luật về kinh doanh, buôn bán, nuôi nhốt vận chuyển và sử dụng ĐVHD đến người dân, Ban chỉ huy Công an quận đã chỉ đạo Đội CSĐTTP về KT và CV tập trung khám phá án có liên quan đến nội dung trên trong các đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm trên địa bàn.

Qua công tác theo dõi và quản lý địa bàn, lực lượng Cảnh sát kinh tế Công an Q.Phú Nhuận phát hiện đối tượng chuyên mua bán ĐVHD nên âm thầm đeo bám, đó chính là Lý Hải Thọ. Dù còn khá trẻ nhưng Thọ tỏ ra rất chuyên nghiệp và luôn tìm mọi cách để né tránh sự phát hiện của cơ quan công an. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, trinh sát quan sát mọi "nhất cử, nhất động" của Thọ về hoạt động tiếp nhận, mua bán, vận chuyển hàng ĐVHD một thời gian dài.

Tang vật do Công an Phú Nhuận bắt trong vụ án

Nhận thấy thời điểm đã chín muồi, khoảng 20 giờ ngày 22-9, Đội Cảnh sát kinh tế phối hợp với CAP7 bất ngờ đột kích nhà riêng của Thọ (ở 96/1D Nguyễn Công Hoan), bắt quả tang đối tượng đang tàng trữ 1 cá thể hổ Đông Dương, 1 đầu hổ nhồi bông và 1 đầu gấu nhồi bông. Tại cơ quan công an, Thọ khai có quen một đối tượng trên mạng chuyên mua bán ĐVHD.

Thấy đối tượng này đang rao bán 1 cá thể hổ Đông Dương nặng khoảng 7kg với giá 20 triệu đồng, Thọ chủ động liên hệ với chủ tài khoản để đặt mua với mục đích ngâm rượu để trong nhà trưng bày. Điều đáng nói, khi khám xét tại nhà riêng của Thọ, lực lượng Công an còn phát hiện một số vũ khí quân dụng và hung khí các loại.

Theo đại diện chỉ huy Đội CSĐTTP về kinh tế và chức vụ Công an Q.Phú Nhuận, thời gian qua các đối tượng thường lợi dung khả năng dễ dàng tiếp cận người mua và che giấu danh tính qua các trang mạng xã hội (Facebook, Zalo, Youtube...) để công khai rao bán các sản phẩm như: đầu gấu, đầu hổ, hổ, ngà voi... khiến tình trạng mua bán ĐVHD diễn biến phức tạp. Chuyên án trên bước đầu được khám phá nhờ vào việc chú trọng thực hiện xuyên suốt các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm về môi trường, bảo vệ ĐVHD của Công an quận.

Sôi động trên mạng

Giữa năm nay, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên - ENV tổng kết, chỉ trong năm 2019, Phòng Bảo vệ động vật hoang dã của Trung tâm ghi nhận hơn 2.400 trường hợp quảng cáo động vật hoang dã trên Facebook, YouTube, Zalo, Tiktok và các trang mạng điện tử khác. Con số này vẫn không có dấu hiệu giảm trong những tháng đầu năm 2020, với 424 vụ vi phạm tính đến hết ngày 30-4.

Lợi dụng khả năng dễ dàng tiếp cận người mua và che giấu danh tính qua các trang mạng xã hội, nhiều đối tượng thường xuyên rao bán các sản phẩm như: ngà voi, sừng tê giác, móng gấu, da hổ... Tuy vậy, "vải thưa" khó che được pháp luật khi hiện nay, cơ quan chức năng tại nhiều địa phương đã nhận thức được mức độ nghiêm trọng trong hành vi vi phạm của các đối tượng buôn bán trên internet và đang dần quen với việc xử lý các vụ việc này.

Tại TP.Đà Nẵng, các cơ quan chức năng phối hợp kiểm tra bắt giữ nhiều vụ nuôi nhốt, buôn bán ĐVHD. Cụ thể, ngày 5-5-2020, Phòng Cảnh sát môi trường Công an TP. Đà Nẵng phối hợp với Đội Kiểm lâm cơ động và PCCC rừng (thuộc Chi cục Kiểm lâm TP. Đà Nẵng) tịch thu 12 cá thể chim săn mồi, chim cắt lưng hung (thuộc Nhóm IIB - Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm ban hành theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ) tại nhà Hoàng Văn Ph. (SN 1998, quê Quảng Trị), sau khi đối tượng rao bán các cá thể ĐVHD này trên mạng xã hội Facebook. Ph. đã bị cơ quan chức năng xử phạt hơn 11,2 triệu đồng, buộc tháo gỡ toàn bộ quảng cáo rao bán trái phép các cá thể ĐVHD trên mạng xã hội.

Còn ở đồng bằng sông Cửu Long, khu chợ thực phẩm Tam Nông (H.Tam Nông, Đồng Tháp) bày bán rất nhiều loài rắn, chim, cò, gà nước, cùng các loại rùa quý hiếm như rùa vàng, rùa ba gờ, rùa đá. Một tiểu thương vô tư cho biết, các loại động vật này được những thợ săn đi bắt khắp nơi trong tỉnh và đem bỏ mối, họ bán lại cho người tiêu dùng hoặc bán lại cho chủ nhà hàng, quán nhậu...

Hàng trăm con tê tê bị lực lượng chức năng phát hiện

Thực tiễn cho thấy, đối tượng buôn bán trái pháp luật ĐVHD thường sử dụng các thủ đoạn khác nhau nhằm trốn tránh sự phát hiện, bắt giữ của các cơ quan chức năng. Các đường dây phạm tội, băng nhóm tội phạm xuyên quốc gia được thành lập và tổ chức hoạt động chặt chẽ với những phương thức, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt có xu hướng gia tăng cả về quy mô và tính chất để tiến hành việc mua bán, vận chuyển ĐVHD, các sản phẩm từ động vật hoang dã như ngà voi, sừng tê giác, cá thể hổ từ nước ngoài vào Việt Nam để tiêu thụ hoặc trung chuyển sang các nước thứ ba...

Các đối tượng dùng thủ đoạn che giấu ĐVHD, cất trong thùng hàng, container được miễn kiểm tra xác suất; để lẫn với hàng hóa cồng kềnh khác như gỗ, thực phẩm; hợp pháp hóa giấy tờ, hồ sơ chứng minh nguồn gốc ĐVHD hoặc sản phẩm của ĐVHD; sử dụng công nghệ thông tin để trao đổi theo quy ước riêng; sử dụng phương tiện vận chuyển được thay biển số giả, dùng xe công vụ để vận chuyển... nên rất khó phát hiện, điều tra đối với loại tội phạm này.

Nguy cơ nhiễm bệnh

Thống kê của Hiệp hội Bảo tồn Động vật hoang dã và Cục Thống kê tội phạm và Công nghệ thông tin cũng khẳng định, trong thời gian 5 năm (1-2013 - 12-2017), có đến 1.504 vụ việc vi phạm pháp luật về bảo vệ ĐVHD bị phát hiện, ngăn chặn và xử lý; 41.328kg cá thể và sản phẩm bị thu giữ; 1.461 đối tượng vi phạm và 432 bị cáo bị đưa ra xét xử.

Những con số trên khiến chúng ta phải nhìn nhận thẳng thắn rằng, ĐVHD, nhất là những loài quý hiếm được ghi trong sách đỏ đang dần biến mất và để lại những hiểm họa kinh hoàng cho loài người. Bởi trong chúng tiềm ẩn những vi khuẩn, ký sinh trùng nguy hại khôn lường cho sức khỏe. Không ít người đã rước họa vào thân từ lây nhiễm bệnh tật đến mất mạng do nhiều vi khuẩn chết người ẩn chứa trong ĐVHD.

Chợ chim thiên nhiên bày bán công khai

Việt Nam và 9 quốc gia khác từng phải chịu những tổn thất kinh tế nghiêm trọng khi phải tiêu hủy 5 triệu con lợn nhiễm bệnh. Nguồn bệnh được cho là bắt nguồn từ lợn hoang dã ở châu Phi. Dịch tả lợn châu Phi vẫn là mối đe dọa lâu dài đối với ngành chăn nuôi trong nước. Ngay tại thời điểm này, chúng ta đang gồng mình chống chọi dịch bệnh Covid-19, một chủng virus được cho là phát hiện truyền từ ĐVHD. Thế nhưng những mối nguy hại âm ỉ như chợ ĐVHD, mua bán động vật tinh vi trên mạng xã hội, nhà hàng đặc sản chim, thú rừng... vẫn tồn tại.

Đại diện Trung tâm Con người và Thiên nhiên cho biết, việc thừa nhận các mối đe dọa từ buôn bán ĐVHD, đặc biệt là khả năng lây truyền dịch bệnh từ ĐVHD sang người là cơ hội để các quốc gia rà soát, sửa đổi và thực thi nghiêm các quy định pháp luật liên quan đến bảo tồn ĐVHD và ngăn chặn buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp. Vừa qua, 14 tổ chức bảo tồn thiên nhiên đã viết thư ngỏ gửi Thủ tướng Chính phủ kiến nghị các biện pháp cụ thể để tiến hành đóng cửa thị trường buôn bán ĐVHD, cũng như kiểm soát chặt chẽ, xử lý các hành vi liên quan.

Việc săn bắt ĐVHD có thể khiến người liên quan đối diện với nguy cơ tù tội, nhưng tình hình tiêu thụ ĐVHD vào mục đích ăn uống vẫn ngày một diễn ra tinh vi, phức tạp hơn. Điển hình như trường hợp chợ Thạnh Hóa (Long An) ngang nhiên bày bán nhiều loài động vật hoang dã bất chấp sự phản ánh nhiều lần của các cơ quan báo chí.

Theo Thiên Ngọc/Công An

Tags nạn buôn bán động vật hoang dã EIA Việt Nam