Trong số các khí nhà kính đang gia tăng trong bầu khí quyển Trái đất, dinitơ monoxide (N2O) đang nổi lên như một mối đe dọa đáng lo ngại. Với công thức hóa học N2O, loại khí này thường được biết đến như khí gây cười, sử dụng trong y tế, động cơ xe, và công nghiệp tên lửa. Tuy nhiên, tác động của N2O với biến đổi khí hậu đang là vấn đề thực sự nghiêm trọng mà chúng ta cần phải đối mặt.
Có thể nói khí NO2 sinh ra từ khí tự nhiên do sự kết hợp giữa Nitơ và oxy trong không khí ở nhiệt độ cao như do sét đánh, khí núi lửa hay quá trình phân hủy vi sinh vật.
Sự gia tăng đáng báo động của N2O
Theo một nghiên cứu quy mô lớn với sự tham gia của 58 nhà khoa học từ 15 quốc gia, lượng khí thải N2O đã tăng 40% từ năm 1980 đến năm 2020. Đặc biệt, tốc độ gia tăng từ năm 2020 đến năm 2022 còn cao hơn bất kỳ giai đoạn nào trước đó. Sự tồn tại của N2O trong khí quyển lên tới 117 năm và khả năng gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp 273 lần so với CO2 làm cho N2O trở thành tác nhân lớn thứ ba gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu, chỉ sau CO2 và methane.
N2O chủ yếu được sản xuất tự nhiên bởi các vi khuẩn trong đất, nước ngọt và đại dương. Tuy nhiên, các hoạt động của con người, đặc biệt là nông nghiệp, đã tạo ra lượng N2O vượt xa khả năng tự nhiên có thể xử lý. Sản xuất nông nghiệp đóng góp 74% tổng lượng khí thải N2O từ các hoạt động của con người trong thập kỷ 2010-2019. Các nguồn phát thải khác bao gồm nhiên liệu hóa thạch, y tế và công nghiệp hóa chất.
Năm 2020, năm có dữ liệu đầy đủ gần đây nhất cho thấy Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ, Brazil và Nga lần lượt là những quốc gia phát thải N2O nhiều nhất, chiếm tỷ lệ lớn trên quy mô toàn cầu. Việc sử dụng phân đạm trong nông nghiệp đã tăng từ 60 triệu tấn năm 1980 lên 107 triệu tấn năm 2020, làm cho nông nghiệp trở thành nguồn phát thải chính của N2O.
Cần hành động khẩn cấp
TS. Pep Canadell, Giám đốc điều hành Dự án Carbon toàn cầu, nhấn mạnh: "N2O không nhất thiết phải giảm về 0 để ổn định khí hậu như CO2, nhưng sự gia tăng liên tục của nó đang khiến chúng ta đi sai hướng." Ông cảnh báo rằng ô nhiễm khí thải N2O chưa nhận được sự quan tâm, đầu tư và đổi mới cần thiết để giảm thiểu, như đã thấy đối với CO2 và methane.
Để đối phó với mối đe dọa từ N2O, cần có những biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và các ngành công nghiệp khác. Việc nhận thức đầy đủ về tác động của N2O và đầu tư vào các giải pháp giảm thiểu sẽ là bước quan trọng để ngăn chặn biến đổi khí hậu và bảo vệ hành tinh của chúng ta.
TÙNG LÂM (T/h)
