QLMT - Cây vải là cây ăn quả lâu năm và đã trở thành cây đặc sản chủ lực ở nhiều vùng, miền trong cả nước như Bắc Giang và nhiều tỉnh thành khác. Tuy nhiên, tình trạng sâu bệnh tăng cao nhất là bệnh thán thư, dẫn đến việc gia tăng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), ảnh hưởng tới sức khỏe con người và môi trường khu vực canh tác. Từ thực tế nói trên, nhóm nghiên cứu thuộc Trung tâm phát triển Công nghệ cao và Viện Kỹ thuật nhiệt đới tiến hành nhiệm vụ: “Nghiên cứu, ứng dụng chế phẩm nano thảo mộc (từ củ nghệ) phòng bệnh thán thư trên cây vải tại tỉnh Bắc Giang” (mã số đề tài: UDNGDP.06/19-20). Chủ nhiệm đề tài là GS.TS. Trần Đại Lâm, thư ký đề tài PGS.TS. Lê Đăng Quang.

Bệnh thán thư hại vải do nấm C. gloeosporioides (Penz) Sacc. Thuộc họ Melanconiaceae, bộ Menaconiales, lớp Nấm Bất toàn. Biểu hiện của bệnh thán thư là xuất hiện các vết đốm lớn màu nâu xẫm, có viền nâu đỏ. Vết đốm sẽ lan rộng và có thể tạo ra vết hoại tử. Vết bệnh trên lá ban đầu có dạng giọt dầu màu vàng, sau chuyển thành màu xám tro. Vết bệnh lan từ mép lá vào, gây đốm lá. Bệnh nặng lá bị cháy từ mép vào làm cho lá bị cháy khô. Trên vết bệnh thường thấy các chấm đen nhỏ. Ranh giới vết bệnh và phần khoẻ có đường viền màu nâu sẫm. Trên chùm hoa và quả non, ban đầu là vết chấm đen sau phát triển rộng làm cho cả cành hoa chuyển màu đen. Vết bệnh hơi lõm xuống, trời nắng làm khô cành hoa và gây rụng hoa, trời mưa làm hoa rụng càng nhiều. Trên quả bệnh gây hại làm cho quả bị rụng. Bệnh nhẹ trên vỏ quả xuất hiện các đám xanh nhạt hoặc sẫm màu còn gọi là vết chàm.

 

Bệnh thán thư trên quả vải ở giai đoạn thu hoạch

Các kết quả nghiên cứu về thành phần hoạt chất, dạng vật liệu và hoạt tính sinh học đóng góp vào các dữ liệu kiến thức chuyên ngành hóa vật liệu, hóa thực vật, thảo mộc, hóa chất bảo vệ thực vật.

Ở quy mô pilot, chế phẩm nano thảo mộc có dạng sánh, màu nâu sậm, có mùi đặc trưng của củ nghệ. Tan tốt trong nước tỉ lệ 1:100 (v/v), không xuất hiện hiện tượng lắng cặn sau 24 h phân tán. Kích thước hạt nano chủ yếu dao động từ 200-250 nm.

Sản phẩm tạo ra là chế phẩm BVTV thảo mộc, nano thân thiện môi trường và có hiệu lực trừ nấm bệnh trên cây vải. Các đối tượng phòng trừ là nấm gây bệnh thán thư, sương mai và sém mép lá là các loại bệnh gây hại cây vải thường gặp khi cây bắt đầu ra hoa và quả non. Việc tạo ra sản phẩm mới thay thế phần nào thuốc hóa học độc hại khi sử dụng và giảm dư lượng thuốc hóa học trên sản phẩm góp phần tăng giá trị cho quả vải thành phẩm tạo ra chuỗi giá trị vải sạch và an toàn cho khu vực tỉnh Bắc Giang. Sản phẩm của đề tài còn là các quy trình công nghệ, các bí quyết công nghệ phù hợp điều kiện tại Việt Nam sẽ là mục tiêu để chuyển giao cho công ty TNHH Việt Thắng là công ty thuốc BVTV lớn nhất tỉnh Bắc Giang, giúp tạo ra sản phẩm mới, mở rộng thị trường thuốc BVTV sinh học, tạo thêm công ăn việc làm cho người lao động trong khu công nghiệp sản xuất. Đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường do hóa chất BVTV nói chung.

Sở KHCN tỉnh Bắc Giang kiểm tra thực tế tại khu vực thử nghiệm tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang (năm 2020)

Trong thời gian tới, định hướng của các cơ quan quản lý về nông nghiệp cũng như các hiệp hội (trong đó hiệp hội sản xuất kinh doanh thuốc BVTV đóng vai trò quan trọng) là sẽ triển khai thay thế và giảm thiểu thuốc hóa học bằng các loại thuốc sinh học lên tỷ lệ 20-25% đối với các vùng trồng trọt để đảm bảo chất lượng sản phẩm nông sản có thể xuất khẩu và không còn lo ngại về dư lượng thuốc hóa học. Vì vậy, việc nghiên cứu sản xuất thành công thuốc BVTV nano thảo mộc từ củ nghệ phòng bệnh thán thư trên cây vải có ý nghĩa quan trọng, mở ra triển vọng trong việc phát triển và ứng dụng hiệu quả thuốc BVTV thế hệ mới tại Việt Nam.

Nhóm đề tài họp với Hiệp hội Hồ tiêu và Hiệp hội sản xuất kinh doanh thuốc BVTV về phương hướng triển khai thay thế và giảm thiểu thuốc hóa học bằng các loại thuốc nano thảo mộc đối với các vùng trồng Hồ tiêu (năm 2022)

Tổng hợp: Chu Thị Ngân

Trung tâm Thông tin - Tư liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Tags thuốc bảo vệ thực vật phòng bệnh cho cây thán thư phòng bệnh cho cây vải