Nghiên cứu mới đây của Đại học Texas ở Austin (Mỹ) đã phát hiện ra một hiện tượng đáng chú ý: hơn 60% trong số 1.056 thành phố trên toàn thế giới có lượng mưa nhiều hơn các khu vực nông thôn xung quanh. Công bố trên Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ (PNAS) vào ngày 9/9, nghiên cứu này không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc về sự khác biệt về lượng mưa giữa các khu vực đô thị và nông thôn mà còn làm dấy lên những lo ngại về tác động môi trường, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Khu vực xung quanh tòa nhà Keangnam thuộc Quận Cầu Giấy - Hà Nội thường xuyên ngập sâu sau mưa lớn. Ảnh: Quang Quyết/TTXVN
Nguyên nhân từ cấu trúc đô thị
Theo nhóm nghiên cứu, nguyên nhân chính của sự gia tăng lượng mưa trong các khu vực đô thị là do cấu trúc thành phố. Các tòa nhà cao tầng đã làm giảm tốc độ gió, gây ra sự hội tụ không khí về phía trung tâm. Dòng không khí sau đó di chuyển lên cao, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình ngưng tụ hơi nước, từ đó hình thành các đám mây và dẫn đến mưa lớn hơn.
Liang Yang, một thành viên của nhóm nghiên cứu, giải thích rằng quá trình này là yếu tố chính dẫn đến lượng mưa tăng trong khu vực đô thị. Sự hiện diện của các tòa nhà và hạ tầng bê tông đã tạo ra môi trường lý tưởng cho sự phát triển của các hệ thống mưa quy mô nhỏ.
Mặc dù phần lớn các thành phố có lượng mưa cao hơn vùng nông thôn, vẫn có một số ít khu vực thành thị nhận được ít mưa hơn. Đặc biệt là những thành phố nằm trong thung lũng hoặc vùng đất thấp, nơi địa hình đồi núi gần đó có vai trò quan trọng trong việc chi phối lượng mưa. Các ngọn núi tạo ra "vùng bóng mưa," nơi mà lượng mưa giảm đi do không khí bị ngăn cản bởi dãy núi và không thể đi vào khu vực thành thị.
Những hệ quả đáng lo ngại
Lượng mưa tăng cao trong thành phố không chỉ đơn thuần là một hiện tượng khí tượng, mà nó còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Trong các khu vực đô thị đông đúc, hệ thống thoát nước không đủ hoặc kém hiệu quả có thể gây ra lũ quét, ngập lụt và thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản cũng như tính mạng con người. Nước mưa không được thấm vào đất nhanh chóng như ở các khu vực nông thôn, mà thay vào đó tràn ngập trên các bề mặt cứng như đường nhựa và bê tông, gây áp lực lớn lên hệ thống cống rãnh.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, hiện tượng mưa lớn đột ngột đã trở nên phổ biến hơn, và các thành phố dễ trở thành nạn nhân của các trận mưa này. Do đó, cần có các biện pháp quản lý nước hiệu quả, từ việc nâng cấp hệ thống thoát nước cho đến quy hoạch phát triển bền vững để giảm thiểu tác động của lượng mưa gia tăng.
Nghiên cứu này cung cấp thêm cơ sở cho các nhà quy hoạch đô thị trong việc thiết kế các khu vực thành thị phù hợp hơn với môi trường tự nhiên. Việc tính toán lượng mưa trong quá trình quy hoạch có thể giúp giảm nguy cơ lũ lụt, từ đó tạo ra không gian sống bền vững hơn cho cư dân. Các giải pháp như xây dựng các công trình xanh, tăng cường diện tích cây xanh và bề mặt thấm nước cần được cân nhắc để thích ứng với thực trạng này.
Lượng mưa gia tăng trong các khu vực đô thị là một hiện tượng có tác động lớn, cả về môi trường và kinh tế. Nghiên cứu từ Đại học Texas không chỉ chỉ ra nguyên nhân mà còn đưa ra những cảnh báo về tác động tiềm tàng của nó. Để ứng phó, các đô thị cần nhanh chóng cải tiến hệ thống quản lý nước, đồng thời phát triển các giải pháp bền vững nhằm giảm thiểu nguy cơ ngập lụt trong tương lai.
LÂM HÀ
