Khi tác động của biến đổi khí hậu leo thang và các thảm họa thiên nhiên như động đất, lũ lụt và hạn hán trở nên thường xuyên và nghiêm trọng hơn, đe dọa tính mạng và sinh kế, nhân loại đang "yếu thế” trong trận chiến khí hậu.
Sự suy giảm mạnh về chủng loại và số lượng của cả động vật hoang dã và các loài, tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng, mức độ suy dinh dưỡng cao, các dòng suối, suối và sông biến mất ở một số khu vực và mực nước biển dâng cao đe dọa các quốc đảo đang cảnh báo thế giới đến một thảm họa do khí hậu gây ra.
Tuy nhiên, ngay cả khi thế giới đang nhìn vào những thảm họa khí hậu chưa từng có, các chuyên gia như Hafez Ghanem cảnh báo rằng các tổ chức quốc tế hiện tại không cung cấp tài chính và giảm thiểu biến đổi khí hậu và hiện đang kêu gọi nỗ lực đổi mới thông qua việc thành lập Ngân hàng xanh quốc tế.
Ghanem, cựu Phó Chủ tịch khu vực của nhóm Ngân hàng Thế giới và hiện là thành viên cao cấp không thường trú trong Chương trình Phát triển và Kinh tế Toàn cầu tại Viện Brookings, cho biết rằng "việc thành lập Ngân hàng Xanh với tư cách là một tổ chức quốc tế mới để giải quyết các nỗ lực giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu đã quá hạn từ lâu. Mọi người đang tìm cách tài trợ cho các khoản đầu tư vào biến đổi khí hậu. Người ta ước tính rằng chỉ riêng các quốc gia ở phía Nam toàn cầu cần 2 nghìn tỷ đô la Mỹ mỗi năm để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.”
Ông nói, hỗ trợ phát triển ngày nay là khoảng 200 tỷ USD mỗi năm, "vì vậy chúng ta cần nhân con số đó lên gấp 10 lần và chỉ sử dụng quỹ cho biến đổi khí hậu và quên đi các lĩnh vực xã hội quan trọng như y tế và giáo dục.”
Lựa chọn chương trình nghị sự về khí hậu thay vì các lĩnh vực xã hội quan trọng hoặc ngược lại là một tình huống cả hai bên cùng thua vì chúng đều là vấn đề sống còn. Điều này đã dẫn các nhà lãnh đạo thế giới đến một ngã rẽ quan trọng.
Ghanem cho biết nhiều nước phát triển đang yêu cầu các ngân hàng phát triển đa phương hiện có, chẳng hạn như Ngân hàng Thế giới, cải cách và đầu tư nhiều hơn vào biến đổi khí hậu để đáp ứng những thiếu hụt về tài chính cho khí hậu.
Lũ lụt năm 2022 tại Pakistan với mức thiệt hại hàng trăm tỷ USD (Ảnh: AP)
Những cải cách trong các thể chế hiện tại sẽ không hiệu quả và đề xuất một cách tiếp cận khác: thành lập một thể chế quốc tế duy nhất chỉ quan tâm đến các vấn đề liên quan đến khí hậu. Một tổ chức sẽ là kho lưu trữ kiến thức toàn cầu về biến đổi khí hậu và tư vấn cho các chính phủ về chính sách khí hậu.
Một Ngân hàng xanh cũng sẽ phát triển các dự án xanh trên khắp Nam bán cầu và hỗ trợ tài chính cũng như thực hiện chúng. Chẳng hạn, tại Ngân hàng Thế giới, quyền biểu quyết các nước G7 kiểm soát 39,8% cổ phần của Ngân hàng Thế giới trong khi các nhà tài trợ khác kiểm soát 14,9% khác.
Ông giải thích: "Mặc dù Ngân hàng Thế giới tiến hành hầu hết các hoạt động kinh doanh của mình ở Châu Phi, mười quốc gia lớn nhất ở Châu Phi chỉ kiểm soát khoảng 3,5% quyền biểu quyết. Một ngân hàng phát triển bị kiểm soát bởi những người đi vay không phải là một ý kiến hay; một ngân hàng phát triển cũng không phải là nơi những người thụ hưởng cảm thấy rằng họ không có đủ tiếng nói”.
Ghanem nhấn mạnh thêm rằng sự vắng mặt của khu vực tư nhân sẽ tiếp tục hạn chế nỗ lực gây quỹ rất cần thiết. "Tôi tin rằng Ngân hàng xanh nên là một tổ chức hợp tác công tư nơi các tập đoàn tư nhân, quỹ và các tổ chức xã hội dân sự được mời tham gia góp vốn cùng với các quốc gia có chủ quyền. Tôi đang kêu gọi một cách tiếp cận ba bên, trong đó các quốc gia ở Nam bán cầu có cùng tiếng nói, cùng quyền biểu quyết như các nước ở Bắc bán cầu và khu vực tư nhân.”
Do đó, Ngân hàng xanh sẽ chủ yếu hỗ trợ các khoản đầu tư xanh tư nhân thông qua đóng góp cổ phần, cho vay và bảo lãnh ở cấp quốc gia, khu vực hoặc toàn cầu. Thể chế mới cũng sẽ giải phóng các ngân hàng đa phương hiện tại để hướng các nguồn lực khan hiếm vào hỗ trợ xã hội và phát triển.
Điều này sẽ thúc đẩy đáng kể tiến độ hướng tới việc cung cấp các dịch vụ xã hội quan trọng như y tế và giáo dục, đặc biệt là ở các quốc gia nghèo hơn, dễ bị tổn thương hơn, chẳng hạn như các quốc gia được xếp vào nhóm Các nước kém phát triển nhất.
Do đó, Ngân hàng xanh được đề xuất sẽ không cạnh tranh hay đối lập với các ngân hàng đa phương hiện có mà là một công cụ để hợp tác với các tổ chức khác và bổ sung cho các dự án của họ.
Biến đổi khí hậu là một mối đe dọa bên ngoài mà toàn nhân loại phải đối mặt và toàn nhân loại cần đoàn kết để đối mặt với nó. Nhưng một phần lớn nhân loại và đặc biệt là Nam bán cầu thiếu các nguồn lực cần thiết.
Có rất nhiều cuộc họp và hội nghị thượng đỉnh quốc tế mà tại đó các nguồn lực được cam kết, nhưng các cam kết đó ít hơn nhiều so với những gì cần thiết để đối phó với biến đổi khí hậu. Hơn nữa, không phải tất cả các cam kết đều trở thành hiện thực và được giải ngân thực tế.
Khi các chính phủ ở Bắc bán cầu phải đối mặt với những ràng buộc ngân sách chặt chẽ hơn và cạnh tranh lợi ích, hạn chế khả năng cung cấp tài chính rất cần thiết cho các dự án khí hậu ở phía Nam bán cầu ngay cả khi thảm họa khí hậu gia tăng, một cách tiếp cận mới dưới hình thức Ngân hàng xanh là một quan hệ đối tác công, tư nhân sẽ là một đóng góp quan trọng cho giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu.
Vĩnh Hải
