Việc định hình lại thị trường buôn bán chất thải toàn cầu đặt ra những thách thức đối với việc quản lý chất thải. Singapore thiếu các cơ sở xử lý chất thải quy mô lớn và đủ năng lực thị trường cho chất thải có thể tái chế. Trước đây, quốc gia này đã thuê ngoài chế biến hơn 30% phế liệu. Tuy nhiên, là một trong những điểm nhập khẩu rác thải lớn nhất, Trung Quốc đã nhận ra những tác động xấu đến môi trường và quyết định ngừng tiếp nhận phế liệu từ các nước khác từ cuối năm 2017. Chính điều này đã gây áp lực trực tiếp lên các nước xuất khẩu chất thải như Singapore. Khi khả năng tái chế của đất nước vẫn còn thấp, nhiều vật liệu có thể tái chế hơn có thể chỉ đơn giản là đốt hoặc gửi vào các bãi chôn lấp, dự kiến chỉ tồn tại đến năm 2035. Những hạn chế này đã thúc đẩy quốc gia đưa ra những ý tưởng sáng tạo hơn (ví dụ, biến các bãi rác thành một trang trại năng lượng mặt trời cung cấp năng lượng xanh). Mặt khác, Thượng Hải ở Trung Quốc, nơi từng nhập khẩu một số "chất thải nước ngoài” làm nguyên liệu thô, sẽ đối mặt với những thách thức đáng kể trong ngành chế biến tài nguyên tái tạo trong nước sau khi thực hiện chính sách kiểm soát nhập khẩu chất thải rắn. Thành công hơn nữa trong tương lai dựa vào việc thuyết phục ngành tài nguyên tái tạo chú ý đến việc tận dụng hiệu quả việc cải thiện thị trường trong nước bằng cách đổi mới và quản lý tiêu chuẩn hóa các khu vực phi chính thức.

COVID-19, theo nhiều cách, đã làm trầm trọng thêm các vấn đề quản lý chất thải ở nhiều thành phố lớn. Chất thải y tế và chất thải nguy hại với các thành phần khác nhau đã đóng góp đáng kể vào việc sản xuất chất thải nói chung trong thời gian bùng phát dịch và các chiến dịch tiêm chủng tiếp theo, đặt ra mối quan tâm đáng kể đối với hệ thống quản lý chất thải. Ngoài ra, người dân tạo ra chất thải nhựa trong đại dịch, điều này làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Sự thay đổi chưa từng có về thành phần và số lượng chất thải do cuộc khủng hoảng này gây ra là một thách thức lớn đối với việc quản lý chất thải. Khi chiến đấu với đại dịch COVID-19, Thượng Hải đã chứng minh lượng rác thải sinh hoạt giảm 23%. Tuy nhiên, Singapore đã quan sát thấy mức tăng 3% trong thời gian đóng cửa vào năm 2020. Để đối phó với những vấn đề này, Thượng Hải đã đình chỉ việc thu gom rác thải riêng trong các cộng đồng đô thị trong thời gian bùng phát dịch bệnh và cho phép người dân chỉ phân loại rác thải ướt và rác thải khô trong mỗi thùng đồng thời kiểm soát khối lượng rác thải tổng thể. Singapore đã phải giảm tần suất thu gom rác tái chế trong các hộ gia đình do hạn chế về nguồn nhân lực trong thời kỳ đại dịch. Một số thực phẩm dự trữ không hợp lý và việc tăng cường sử dụng các dịch vụ mang đi và giao hàng đã dẫn đến việc giảm lãng phí thực phẩm trong các khu công nghiệp và thương mại nhưng lại dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ ở các khu dân cư. Mặc dù việc phát sinh rác thải sinh hoạt đã giảm đáng kể ở các thành phố lớn và vừa ở Trung Quốc trong đại dịch COVID-19, nhưng xét đến sự gia tăng trong việc xử lý rác thải y tế và đồ nhựa sử dụng một lần, tác động lâu dài đến môi trường vẫn cần được đánh giá một cách hệ thống. Cuộc khủng hoảng này cũng nên được coi là cơ hội để xác định năng lực và hướng cải thiện tiềm năng cho các lĩnh vực quản lý chất thải.

Ngành quản lý chất thải thường được coi là một ngành có kỹ năng thấp và thu nhập thấp, thường không thu hút được nhân tài chất lượng cao và các khoản đầu tư công nghệ. Đại dịch COVID-19 đã thách thức các phong cách quản lý thông thường và đã mở ra một kỷ nguyên quản lý mới sử dụng các phương tiện kỹ thuật số, bao gồm các đơn vị xử lý di động tiên tiến, để giải quyết các vấn đề quản lý đô thị. Thượng Hải đã tích cực giám sát chính sách phân loại chất thải mới của mình, chính sách này đã góp phần đáng kể vào việc tăng cường hệ thống mạng lưới kết hợp trong việc tái chế. Những nỗ lực quốc gia này kêu gọi gần đây là tập trung vào quản lý chất thải thông minh và số hóa. Theo quy định "thời gian cố định với khoảng thời gian ngắn hơn và ít địa điểm đổ chất thải hơn" về quy định phân loại chất thải ở Thượng Hải, công nghệ theo hướng dữ liệu là một công cụ hiệu quả phù hợp với hành vi dân cư để khuyến khích dân chủ thực hành quản lý và tạo điều kiện cho các quy định chính sách. Nó có thể nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của việc quản lý chất thải thông qua một hệ thống thu thập dữ liệu đáng tin cậy hơn thông qua các cảm biến thông minh, Internet of Things (IoT) và các công nghệ blockchain. Dữ liệu thu thập được hỗ trợ bởi Machine Learning cho phép các nhà nghiên cứu khám phá và hiểu được các động lực phức tạp của việc sản xuất hoặc thành phần chất thải, xác định lại cách thức quản lý chất thải. Các ứng dụng dựa trên Trí tuệ nhân tạo và Machine Learning trong quản lý chất thải đang phát triển nhanh chóng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ra quyết định hiệu quả và tối ưu hóa các tuyến đường, tần suất thu gom và phân phối thùng rác. Việc xây dựng các hệ thống quản lý thông minh mạnh mẽ mang đến cho các doanh nghiệp địa phương nhiều cơ hội hơn để cung cấp các giải pháp công nghệ cho chính phủ và địa phương hóa mạng lưới chuỗi giá trị để giúp biến thách thức thành cơ hội. Hiện tại, Singapore đang nỗ lực phát triển các giải pháp WtE và nền kinh tế tuần hoàn sử dụng công nghệ tiên tiến, ví dụ: hệ thống thu gom chất thải thông minh, cơ sở xử lý chất thải hỗn hợp có giá trị cao và các biện pháp lên men và phân hủy kỵ khí, điều này sẽ nâng cao hiệu quả trong quản lý CTRSH. Hơn nữa, các nghiên cứu đánh giá vòng đời (LCA) cũng có thể được thực hiện để cung cấp một cái nhìn chính xác và đầy đủ thông tin hơn về hệ thống quản lý chất thải ở các siêu đô thị.            

         Người dân Thượng Hải phân loại rác. Ảnh: ITN

       

Cả Singapore và Thượng Hải đều là những siêu đô thị được đô thị hóa và đổi mới với nền kinh tế và công nghệ phát triển tốt. Với thị trường nội địa và tài nguyên thiên nhiên hạn chế, Singapore phải đối mặt với những thách thức tiềm tàng về phát triển kinh tế và đô thị chủ yếu do các vấn đề quản lý chất thải đang diễn ra. Để so sánh, trước khi có chính sách quản lý chất thải mới, Thượng Hải có khối lượng chất thải phát sinh đáng kể và tỷ lệ chôn lấp tương đối cao, dẫn đến một số tác động đến môi trường. Sự gia tăng dân số nhanh chóng và lối sống thay đổi ở cả hai siêu đô thị khiến việc quản lý CTRSH trở nên cấp thiết. Một số hiểu biết quan trọng đã được rút ra trong quá trình xem xét để cung cấp hướng dẫn cho các cơ quan có liên quan ở Singapore, Thượng Hải và các siêu đô thị khác trên toàn thế giới về các chính sách hiện tại và tương lai của họ trong việc phân loại và tái chế CTRSH bền vững.

- Theo chính sách quản lý chất thải mới, môi trường cộng đồng ở Thượng Hải đã được cải thiện trong điều kiện giảm khả năng axit hóa, phú dưỡng và ấm lên toàn cầu. Nó đạt được một số kết quả tích cực về hoạt động xã hội mặc dù chi phí kinh tế cao trong giai đoạn hiện nay. Singapore có quy trình thu gom, xử lý và chôn lấp chất thải được thiết lập tốt nhưng không cho thấy nỗ lực mạnh mẽ của cộng đồng trong việc quản lý chất thải theo chính sách hiện tại so với tình hình mới ở Thượng Hải. Sau khi đánh giá toàn diện, một ấn tượng rõ ràng đã được tạo ra đối với hai siêu đô thị. Khi thiết kế một hệ thống quản lý chất thải bền vững, tất cả các kết quả chiến lược, môi trường, kinh tế và xã hội này cần được xem xét một cách toàn diện.

- Chính sách thực thi mới, được hỗ trợ bởi sáng kiến khuyến khích trực tiếp và đầu tư chi phí cao trên toàn hệ thống, đã mang lại hiệu quả cao trong việc tạo ra sự thay đổi hành vi tích cực ở Thượng Hải. Đồng thời, hiện nay vẫn còn một số rào cản không khuyến khích việc tuân thủ chính sách. Kích thích kinh tế có thể chỉ tạo ra tác dụng tạm thời ở giai đoạn đầu của quá trình thực thi chính sách. Thượng Hải chứng kiến sự thay đổi cơ bản trong hành vi của cư dân chỉ khi cư dân có hướng dẫn rõ ràng và hiểu rõ về chính sách. Bằng cách học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, các sáng kiến có thể tạo điều kiện thuận lợi cho những đổi mới trong một số khía cạnh, bao gồm chiến lược quản lý chất thải, các giải pháp thay thế năng lượng tái tạo và công nghệ số hóa. Bên cạnh những đổi mới được đề cập ở trên, điều cốt yếu là phải xem xét một cách tiếp cận can thiệp đa hướng sử dụng các biện pháp tâm lý cùng với các chính sách bắt buộc và các chương trình khuyến khích kinh tế để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia tích cực và lâu dài vào các hành vi phân loại và tái chế chất thải.

- Việc định hình lại mạng lưới buôn bán chất thải toàn cầu và đại dịch COVID-19 chưa từng có đã đặt ra hàng loạt vấn đề cấp bách và thách thức đối với thị trường tái chế trong nước. Kết quả là những thay đổi về cấu trúc sẽ làm cho vấn đề tái chế chất thải trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, như đã thảo luận trong bài báo này, chúng mang lại những cơ hội đi kèm. Các cơ quan chính phủ được khuyến khích tìm ra các hỗ trợ tài chính và chính sách phù hợp để củng cố mạng lưới trong nước và năng lực thị trường. Mặc dù các hệ thống quản lý chất thải thông minh đang trở nên phổ biến ở các siêu đô thị mới nổi như Singapo và Thượng Hải, tình trạng hiện tại của các hệ thống như vậy vẫn còn nhiều điểm phải cải thiện và tối ưu. Các nỗ lực trong tương lai nên tận dụng các công nghệ (ví dụ: IoT, ML và blockchain) để hướng dẫn việc tạo ra các hệ thống quản lý chất thải thông minh và trên nền tảng số hóa.

Nghiên cứu này đã đánh giá các tác động về môi trường, kinh tế và xã hội đối với việc quản lý chất thải và nêu bật những kinh nghiệm, thách thức và cơ hội học hỏi lẫn nhau đối với các siêu đô thị mới nổi từ một góc nhìn rộng hơn. Các nghiên cứu trong tương lai có thể điều tra các tác động kinh tế xã hội cụ thể (ví dụ, rủi ro toàn cầu hoặc các mô hình hành vi) đối với các loại chất thải khác nhau và so sánh tính không đồng nhất của các phương thức quản lý chất thải khác nhau. So sánh sẽ toàn diện hơn nếu dựa trên dữ liệu (lượng chất thải, phát thải môi trường, chi phí cơ sở và chi phí vận hành) về nhiều phương pháp xử lý hơn (ngoài các công nghệ chính, bao gồm đốt rác và xử lý sinh học) ở Singapore và Thượng Hải. Ngoài ra, tác động kép từ sự thay đổi của mạng lưới buôn bán chất thải toàn cầu và cả đại dịch COVID-19 là chủ đề nghiên cứu đáng được quan tâm.

CHUYÊN TRANG QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG