Đây là nghiên cứu đầu tiên sử dụng số liệu do địa phương cung cấp để đánh giá gánh nặng bệnh tật do tác động của ô nhiễm bụi PM2,5 đến sức khỏe cộng đồng tại Hà Nội. Nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ Dự án Chung tay vì Không khí Sạch do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) với hỗ trợ từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID). Tạp chí Tia Sáng là đơn vị hợp tác truyền thông cho Hội thảo.
Theo báo cáo này, nồng độ bụi PM2,5 trên toàn thành phố Hà Nội vượt ngưỡng quy chuẩn quốc gia. Cụ thể, nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm của các quận, huyện và thị xã nằm trong khoảng 28,15 µg/m³ đến 39,4µg/m³. Các quận nội thành Hà Nội: Đống Đa, Ba Đình, Hai Bà Trưng có nồng độ PM2,5 cao nhất - đây là những khu vực tập trung đông dân cư, có mật độ dân số và giao thông cao, nhiều hoạt động kinh tế xã hội. Các huyện ngoại thành có nồng độ bụi PM2,5 thấp hơn.
Bản đồ nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm theo quận/huyện tại Hà Nội năm 2019
Báo cáo cũng chỉ ra, gánh nặng bệnh tật liên quan đến tử vong và nhập viện do phơi nhiễm với bụi PM2,5 tại Hà Nội năm 2019 là đáng kể: Số ca tử vong sớm do phơi nhiễm với bụi PM2,5 là 2.855 ca, tương đương khoảng 35,5 ca tử vong sớm trên 100.000 dân; Tổng số năm sống bị mất của người dân Hà Nội do tử vong vì những bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí là 79.933 năm; Kỳ vọng sống bị mất đi do phơi nhiễm với bụi PM2,5 là 908 ngày, tức là 2,49 năm tuổi; Đống Đa, Ba Đình và Hai Bà Trưng là những quận có tỷ suất tử vong cao do những bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí so với các quận/ huyện khác trên địa bàn thành phố.
Với sự gia tăng nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm tại Hà Nội, trung bình mỗi năm có thêm khoảng 1.062 ca nhập viện do bệnh tim mạch, và khoảng 2.969 ca nhập viện do bệnh hô hấp, lần lượt tương đương với 1,2% và 2,4% tổng số ca nhập viện do hai nhóm bệnh này ở người dân Hà Nội.
Tỷ suất tử vong sớm do phơi nhiễm với bụi PM2,5 (trên 100.000 dân) năm 2019 theo quận/huyện
Bên cạnh thực trạng về gánh nặng bệnh tật, báo cáo nêu rõ những lợi ích sức khỏe nếu nồng độ bụi PM2,5 trên địa bàn Hà Nội năm 2019 được kiểm soát. Cụ thể, nếu nồng độ bụi PM2,5 trung bình năm 2019 tại Hà Nội được kiểm soát ở mức 25 µg/m3 (QCVN 2013), số ca tử sớm do ô nhiễm đã tránh được là 2.575 ca; Hà Nội tránh được tổng số 71.613 năm sống bị mất và kỳ vọng sống đã có thể tăng lên 812 ngày, tức là khoảng 2,22 năm tuổi.
Số ca tử vong tránh được nếu nồng độ PM2,5 ở Hà Nội được kiểm soát ở mức 25µg/m3 – mức quy chuẩn QCVN 05:2013
Mặt khác, nếu nồng độ bụi PM2,5 tại Hà Nội năm 2019 được kiểm soát ở mức 10 µg/m3 (mức khuyến cáo của WHO), số ca tử vong sớm do ô nhiễm đã tránh được là 4.222 ca. Như vậy, kỳ vọng sống của người dân Hà Nội có thể tăng lên 3,88 năm và tránh được 123.103 năm sống bị mất. Những kết quả trong nghiên cứu này có thể thấp hơn nhiều so với mức tác động "thực tế” do sự thiếu hụt dữ liệu. Số liệu về số ca tử vong chỉ phản ánh được khoảng 80% số ca tử vong tại Việt Nam. Bên cạnh đó, nghiên cứu sử dụng giả định giá trị nồng độ PM2,5 trung bình năm thấp nhất của Hà Nội tại một vùng lý tưởng là 22,9µg/m3, cao hơn mức khuyến cáo của WHO (10µg/m3) cho an toàn sức khỏe cộng đồng. Ngoài ra, kết quả lập bản đồ bụi PM2,5 chịu ảnh hưởng của sai số đối với số liệu từ các trạm quan trắc không khí tại Hà Nội.
Lợi ích sức khoẻ cộng đồng của Hà Nội nếu nồng độ PM2,5 được kiểm soát
Báo cáo kết quả nghiên cứu này nhằm củng cố các bằng chứng khoa học cho thấy tác động của ô nhiễm bụi PM2,5 đến sức khỏe cộng đồng, từ đó nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về quản lý và cải thiện chất lượng không khí tại Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung. Các hoạt động đánh giá chất lượng không khí cần được mở rộng, đồng thời các chính sách nhằm cải thiện chất lượng không khí cũng cần được hoạch định và triển khai kịp thời.
---------------------------------------------------
Căn cứ vào các kết quả nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đã đưa ra các khuyến nghị:
Việt Nam cần xây dựng chiến lược cho các nghiên cứu đánh giá tác động dài hạn của ô nhiễm không khí xung quanh lên sức khoẻ, thiết lập thông số và hàm phơi nhiễm đặc thù cho Việt Nam.
Mở rộng đánh giá tác động sức khoẻ do các chất ô nhiễm không khí khác nhau và theo đặc trưng ô nhiễm của từng địa phương.
Mở rộng quy mô đánh giá tác động của ô nhiễm không khí lên sức khoẻ trên phạm vi cả nước, bao gồm nghiên cứu cấp toàn quốc và cấp địa phương, đặc biệt tại các đô thị lớn.
Nghiên cứu đánh giá thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí gây ra, bao gồm thiệt hại do gánh nặng bệnh tật từ ô nhiễm không khí
Ngọc Anh
